Dr Adam Kubacz

Architekci, budowniczowie i murarze związani z Miechowicami

W XIX i XX wieku na terenie gminy działali liczni budowniczowie (Baumeister lub rzadziej Bauwerkmeister) i murarze (Mauermeister). W połowie XIX wieku większość budowli na terenie gminy wzniósł murarz z Karbia - Kuschnia, na przełomie XIX i XX wieku znaczną liczbę obiektów wybudował Boenisch. Sporo zamówień realizował znany bytomski budowniczy K. Segnitz. Nie wykluczone, że prace wykonane w Miechowicach były jednymi z jego pierwszych zleceń. Wyżej wymienieni w znaczącym stopniu na wygląd zabudowy w centralnej części osady (dzisiaj już w większości nieistniejącej). Na terenie gminy pracowali przede wszystkim mistrzowie murarscy z Bytomia, Karbia i Miechowic. Większość z nich była skupiona w Cechu Murarzy i Cieśli z siedzibą w Gliwicach. Wśród wykonawców znajdowały się także osoby pochodzący z sąsiednich miejscowości. Tylko w kilku przypadkach mamy do czynienia mamy z pracami zawodowych architektów.  W odróżnieniu od mistrzów budownictwa, którzy kończyli szkołę budowlaną zakończone egzaminem architekci mieli ukończone studia wyższe. Kilku z nich brało udział w powstaniu neogotyckiej rezydencji miechowickiej. Gmina z rzadka odwoływała się do zawodowych architektów. W konkursie na budowę ratusza miechowickiego pojawiły się bardzo znane nazwiska, jak np. T. Ehla czy O. Goltza. T. Ehl projektował także kościół Bożego Ciała. Przy większych inwestycjach budowlanych zatrudniano powiatowych radów budowlanych z Bytomia. Oni też prowadzili nadzór nad inwestycjami budowlanymi w Miechowicach. Z początkiem XX wieku dużą grupę zajmującą się wznoszeniem budynków stanowiły osoby, które były zatrudnione na potrzeby spółki „Preussengrube”. Dotyczyło to przede wszystkim inwestycji związanych z kopalnią.

Richard Lucae (1829-1877)- znany pruski architekt zatrudniony przez F. Winklera do rozbudowy miechowickiego pałacu. Zaprojektował kaplicę św. Barbary na wzgórzu Gryca. Na terenie Niemiec wzniósł teatr w Magdeburgu i budynek opery we Frankfurcie nad Menem. Przez wiele lat Lucae piastował funkcję dyrektora Akademii Budowlanej w Berlinie.

Augustyn Soller (1805-1853)- architekt spokrewniony z Richardem Lucae, pozostający pod wpływem znakomitego niemieckiego architekta K. F. Schinkla. Według jego projektu wybudowano neogotycki kościół św. Krzyża. Wzniósł kilka kościołów katolickich w Berlinie i na Dolnym Śląsku. Był także autorem przebudowy kilku świątyń gotyckich, jak np. w Chojnie (Pomorze Szczecińskie).

F. A. Stüller (1800-1865)-  pruski architekt, spokrewniony z Sollerem, wyspecjalizował się w budownictwie sakralnym. Nadzorował on budowę kościoła św. Krzyża.

Moritz August Nottebohm (1813-1887)-  pruski budowniczy, uczeń berlińskiej Akademii Budowlanej. Tiele-Winklerowie zatrudnili go na stanowisku inspektora budowlanego.
W Miechowicach współpracował przy budowie nowego kościoła św. Krzyża i budynków w obrębie parafii. Jego nazwisko jest również związane z przy przebudową pałacu miechowickiego. Współpracował on wówczas z innym architektem -Koeppenem. Najwięcej jego prac zrealizowano na obszarze majątku katowickiego. Z całą pewnością uczestniczył przy powstaniu zburzonego w 1975 roku pałacu w Katowicach. Był on także autorem rozplanowania pierwotnego układu ulic i placów w Katowicach. Jego postać została upamiętniona w poemacie ks. N. Bonczyk.

G. Stoll i B. Becker- znani ogrodnicy, którzy na zlecenie właścicieli Miechowic tworzyli kompozycje krajobrazowe w parku miechowickim. Nie do końca został on zresztą zrealizowany. Dzięki temu powstała ciekawa układ parkowo-leśny łączący elementy parku stworzonego przez człowieka i naturalnego lasu typu łęgowego. Obaj mieli odpowiednie po temu wykształcenie i umiejętności. Inspektor ogrodniczy G. Stoll był twórcą Akademii Królewskiej Akademii Rolniczej w Prószkowie, a następnie Instytutu Pomologicznego.

Rossenberg- mistrz budowniczy, który wraz z kierownikiem budowy Steuerem i nieznanym z imienia mierniczym w 1856 roku prowadzili prace związane z planowaną budową linii kolejowej.

Bednorz- budowniczy z Mikulczyc, który w latach 20. XX wieku prowadził prace przy domu należącym do T. Rossy przy obecnej ulicy Hutniczej 16 (wówczas Browarnianej).

T. Beier-budowniczy, który w 1883 roku który wzniósł szopę dla Marii Sosny.

H. Boenisch-budowniczy pochodzący z Karbia, posiadający tam swoją pracownię. W miechowickiej gminie czynny był od końca lat 70.. Jego autorstwa były liczne domy mieszkalne dla robotników. Wznosił też budynki gospodarcze, takie jak chlewiki i inne dobudówki. W 2 połowie XIX wieku został zatrudniony m. in. do adaptacji organistówki (mieszkania organisty) na dodatkowe pomieszczenia szkolne.

Paul Echtermeyer – znany mistrz budowniczy, od 2 połowy XIX do lat 20. był powiatowym radcą powiatowym.

Theodor Ehl (1876-1946)- architekt urodzony w Opolu, specjalizował się w budownictwie kościelnym. Wzniósł także kilka obiektów przemysłowych. Według jego projektu wzniesiono kościół Bożego Ciała. W 1935 roku jego nazwisko pojawia się w pismach proboszcza kościoła św. Krzyża Lercha w sprawie remontu wieży kościelnej. W przypadku kościoła Bożego Ciała odwoływał się do koncepcji F. A. Klompa, z którym wspólnie  zaprojektował bramę cmentarną (zresztą niezrealizowaną).

Karl Florian z Rokitnicy- mistrz murarski specjalizujący się w budowie obiektów wysokościowych, podziemnych i ze zbrojonego betonu, w Miechowicach  realizował także prywatne zamówienia. W końcu lat 20. projektował dom dla Roberta Kotzyby przy Pogodnej.

Foitzik -mistrz murarski, pochodzący z Biskupic kierował budową kilku domów w 1889 roku.

Wilhelm Glatzel- mistrz murarski, często zatrudniany do prac budowlanych na terenie Miechowic. Wykonywał prace przy kościele Bożego Ciała oraz przy kościele w sąsiedniej Rokitnicy.  Jego firma znajdowała się przy obecnej ulicy Frenzla nr 15. Oprócz działalności budowniczej otrzymał on w latach 20. prawo do sprzedaży napojów bezalkoholowych, kawy, mleka i herbaty.

A.Hammerling -bytomski architekt, prowadził prace wykończeniowe przy budowie nowego ratusza. Jego nazwisko widnieje także przy adaptacjach kilku budynków na potrzeby handlowo-usługowe.

Hermann Hir – mistrz murarski, który prowadził prace przy nowo budowanym ratuszu
w latach 20, specjalizował się w pracach wysokościowych i robotach ze zbrojonego betonu.

Karl Hoffmann- mistrz murarski z Bytomia, pod koniec lat 80. XIX wieku wybudował kilka domów na terenie gminy Miechowice.

W. Hoffmann- inspektor budowlany pracujący dla górnośląskiego Zarządu Kopań i Hut po 1910 roku. Wcześniej pracował dla Tiele-Winklerów. Nadzorował powstanie szybu „Jelka”, na przełomie XIX i XX wieku wznosił liczne budynki użyteczności publicznej.

Janke- budowniczy, którego nazwisko pojawia się w Miechowicach około 1903 roku.

J. Juretzko z Bytomia (jego firma znajdowała się przy ulicy Siemianowickiej 1), budowniczy zatrudniony przy wznoszeniu domu Josepha Weißa przy obecnej ulicy Hutniczej 4.

Theophil Karliczek- mistrz budowlany z Rudy, na terenie Miechowic wykonywał prace budowlane w 1858 roku.

Karsch- budowniczy realizujący zlecenia w Miechowicach po 1910 roku.

Alfred Katz- pracował przy projektowaniu miechowickiej kanalizacji, jego nazwisko pojawia się w Miechowicach po 1913 roku. Przedsiębiorca ten na krótko przed wybuchem  I wojny światowej przyczynił się do skanalizowania Bytomia.

M. Kierchla- budowniczy pochodzący z Kamieńca w powiecie tarnogórskim,
w Miechowicach czynny w latach 80. XIX wieku.

Alfred Knauer-architekt mający swą siedzibę w Zabrzu przy Gartenstrasse. W Miechowicach zaprojektował dom mieszkalny dla V. Balbierza przy ob. Przelotowej 20 (1934). Budować miał go wspólnie z P. Delakowitzem z Biskupic. Jego projekt przewidywał powstanie piętrowej willi z poddaszem, o siodłowym dachu. Całość zakomponowana w duchu modernistycznym. Obok miał powstać przydomowy ogród.

Knetzel - bytomski budowniczy zatrudniony przy budowie Jugendheimu po 1935 roku, brał także udział przy projektowaniu niezrealizowanego budynku dla organizacji „Siła przez Radość”.

König- radca budowlany, który nadzorował budowę spichlerza na terenie parku pałacowego w Miechowicach.

E. Korinth- mistrz murarski zatrudniany przez gminę do prac przy obiektach publicznych, wzniósł zachowane do dzisiaj słupy oświetleniowe (m. in. przy pracy szpitalnym), prace betonowe wykonała zaś drezdeńska firma Dyckerhoff & Widman. W 1935 roku przebudowywał łaźnię Szybu „Północnego”.

Richard Kotzur- mistrz budowlany, który kierował Towarzystwem Budowlanym w Miechowicach, którego siedziba znajdowała się przy obecnej Frenzla 47. Firmę prowadził wraz ze swoją żoną Hildegardą.

Kramer- w 1863 roku zaprojektował okazałą kamienicę – karczmę dla Panitza.

Josef Kraiczy- budowniczy, w Miechowicach spotykamy go w latach 20. XX wieku.

D. Kreisler- kierował gminną komisją budowlaną po 1938 roku.

Richard Kühnel- specjalista od prac wysokościowych i obiektów z żelaznego betonu, jego nazwisko pojawia się w Miechowicach w latach 30.

Kuschnia- mistrz murarski, który od lat 50. XIX wieku zaprojektował kilkanaście budynków na terenie Miechowic i w kolonii Karb. Był także autorem własnego domu (wraz z szopą) wybudowanego w rejonie dzisiejszego skrzyżowania w Karbiu. Kuschnia był obecny na spotkaniu członków pochodzących z powiatu bytomskiego należących do Cechu Murarzy i Cieśli z siedzibą w Gliwicach, które odbyło się 28 września 1856 roku. Musiał więc już mieć wówczas pewne doświadczenie w zawodzie.

Albert Liesegang- budowniczy z Kolonii, wyspecjalizowany w zakresie wznoszenia obiektów przemysłowych,  po 1931 roku zaprojektował i wzniósł stalową obudowę na szybie „Jelka”.

Anton Mainka- budowniczy z Zabrza, który został wspominany w 1929 roku.

Mann- murarz, które pracował przy przebudowie szpitala Valeski podpisywała Matka Ewa.

P. Masek-budowniczy, który przebudowywał dom Marii Dziuby, adaptował także należące do jej posesji dawne chlewiki na potrzeby przemysłowe (pomieszczenie w nich maszyny parowej).

A. Masselli -budowniczy, specjalizujący się w budownictwie wysokościowym i podziemnych, w latach 30. otrzymywał w Miechowicach częste zlecenia.

Meiste i Mücke- firma murarska z Królewskiej Huty (obecnie Chorzów).

Fritz Meister z Rokitnicy- mistrz murarski, jego autorstwa była hala mleczna usytuowana na roku ob. Racjonalizatorów i Frenzla, zlokalizowana obok parku.

Karl Meyr- architekt, który po 1940 roku zaprojektował bloki mieszkalne dla pracowników elektrowni Miechowice.

Mielke- powiatowy radca budowlany z Zabrza, w 1911 roku nadzorował budowę szybu „Południowego”.

H. Morawietz- mistrz murarski, który pod koniec XIX wieku zaprojektował i wzniósł obiekty należące do apteki „Maria”.

Musok-murarz z Karbia, zaprojektował i wybudował kostnicę w Miechowicach.

G. Nickisch -budowniczy z Bytomia, jego nazwisko pojawia się na terenie gminy w końcu XIX wieku (kilkakrotnie stawał do przetargów).

A. Nierichlo- murarz z Kamieńca działający w Miechowicach w początkach lat 80. XIX wieku wznosił pierwsze obiekty przy obecnej ulicy Stolarzowickiej.

Podsada- mistrz murarski, jego nazwisko figuruje przy pracach.

H. Raczek z Królewskiej Huty- murarz, którego nazwisko pojawiło się podczas konkursu na projekt budowy nowej organistówki.

Rosemann-budowniczy, pełnił funkcję przewodniczącego ds. interesów w miechowickiej straży pożarnej. Przez dłuższy okres czasu reprezentował interesy spółki Tiele -Wincklerów. Zatwierdzał wiele projektów realizowanych na terenie gminy w latach 20., w tym ogrodzenie wokół dawnego parku pałacowego.

H. Rösner-właściciel firmy z Karbia specjalizującej się w pracach wysokościowych, podziemnych oraz ze zbrojonego betonu, w latach 1923-24 wznosił budynki przy szybie „Pilger” należącej do kopalni „Fryderyk”. W latach 1930- 1931 realizował prace budowlane przy wznoszeniu nowych łaźni przy szybie „Północnym”.

R. Salke - mistrz murarski, którego projekty pojawiały się w Miechowicach w latach 70. XIX wieku (dom A. Stephana z 1879 roku), w 1889 roku przebudowywał dom górnika Johanna Pietzki przy głównej drodze wiodącej na Pyskowice.

E. Scheer -mistrz murarski z Bytomia.

H. Schreiber – bytomski budowniczy, którego nazwisko pojawia się w 1934 na terenie Miechowic. Na szkicu budowy chłodni dla masarza Thomasa Rossy przy Hutniczej widnieje on jako architekt.

Franz Schulz- budowniczy z Bytomia, który pojawia się około 1904 roku. Wzniósł on dla Ignaza Kosystorza okazały dwupiętrowy budynek o cechach neogotyckich przy obecnej ulicy Hutniczej 23. Obiekt ten należał on do najciekawszych kamienic w Miechowicach (dużo ozdób w formie ceglanych arkadowań nad i pod oknami, ryzalit pośrodku). W tylnej części posesji miała powstać piekarnia z okazałym kominem.

F. Schweitzer - budowniczy kaplicy na cmentarzu ewangelickim w Miechowicach, realizował swój projekt po 1912 roku.

P. Sczendzina - mistrz murarski posiadający firmę w Rudzie, który prowadził prace budowlane w Miechowicach w 1903-1904 roku, np. przy 2 piętrowym domu (wraz z budynkami gospodarczymi) dla J. Wermeinczyka, dozorcy maszynowni i kilku innych domów przy ulicy Hutniczej.

K. Segnitz -budowniczy założył w 1882 rok własną firmę w Bytomiu. Specjalizował się on w pracach betoniarskich i wznoszeniu wysokich obiektów. W latach 1888- 1890 realizował liczne zamówienia mieszkańców Miechowic. Wybudował m. in. dom  dla górnika Petera Lasczyka. Brał udział w przetargu na przebudowę budynków kościelnych na cele szkolne. W piśmie do gminy reklamował zrealizowane przez siebie prace budowlane przy wznoszeniu budynku królewskiego sądu, przy prywatnym domu J. Peikerta oraz ewangelickim kościele w Bytomiu. W Niemieckich Piekarach (ob. Piekary Śląskie) prowadził prace przy kościele i kaplicach kalwaryjskich. Jego firma współpracowała z Johannem Odorico z Drezna.

M. Sliwka- budowniczy z Zabrza, wraz z J. Uttlerem uczestniczył w pracach przy przebudowie klasztoru elżbietanek pod koniec XIX wieku. Specjalizował się w budownictwie sakralnym, jednym z jego najbardziej znanych realizacji jest grota lurdzka przy kościele św. Franciszka w Zabrzu (1901).

F. Sotzik- mistrz murarski posiadający własną firmę w Bytomiu, na terenie Miechowic otrzymał pewne zlecenia przy budowie szkoły III oraz przy zabudowie ulicy Kuna.

Paul Stasch - właściciel firmy murarskiej w Karbiu, był on zatrudniony przy praca wykończeniowych wielu obiektów w Miechowicach, np. przy budynku szkoły III, pracował także przy pracach murarskich na ulicy Kuna. Jego dziełem była m. in. remiza strażacka z 1905 roku. Podejmował się także poważniejszych prac jak, np. budowy kościoła w Kozłowej Górze.

H. Thiele- murarz działał w Miechowicach i Rokitnicy.  Na początku lat 80. XIX wieku pracował dla Emanuela Czempiela.

Johann Uttler z Bytomia- architekt, prowadzący prace przy budowie klasztoru elżbietanek.

Johann Vogel- posiadający własną firmę budowlaną w Miechowicach, specjalizującą się w pracach wysokościowych i podziemnych oraz wznoszeniu obiektów z żelazobetonu. Zaprojektował też willę dla V. Balbierza, znacznie skromniejsza niż jego zabrzańskiego konkurenta.

Eugen Walter - znany bytomski architekt, zaprojektował nowy ratusz gminny, wzniesiony w latach 1927- 1928. Kilkukrotnie był zapraszany jako gość do prac w gminnej komisji budowlanej.

Paul Weltick z Karbia -technik budowlany działający w Miechowicach w latach 80. XIX wieku, przebudowywał dom należący do dozorcy maszynowni Josepha Nowaka.

Walter Wichura- mistrz murarski z Tarnowskich Gór.

Wawrzitz- budowniczy, który realizował w początkach XX wieku indywidualne zlecenia, Zaprojektował budynek mieszkalny dla Freiera przy ulicy Stolarzowickiej.

Wernicke -budowniczy, którego faworyzowali Tiele-Winklerowie przy zleceniach na terenie gminy. Jego nazwisko pojawia się w związku z przebudową organistówki należącej do parafii św. Krzyża. Realizował on m.in. prace związane z adaptacją stajni i chlewu przykościelnego na ubikacje szkolne. W latach 90. XIX wieku uczestniczył w realizacji przebudowy szpitala Valeski.

Theodor Wenzel- mistrz murarski z Bytomia, w 1938 roku pracował przy wznoszeniu domów mieszkalnych przy dzisiejszej ulicy Pogodnej.

J. Wieczorek- mistrz murarski, w latach 20. i 30. kierował gminną komisją budowlaną, na zlecenie gminy wykonywał prace budowlane przy najważniejszych inwestycjach, przy nowym ratuszu miechowickim. W 1926 roku był autorem przebudowy jednego z budynków dawnej kopalni „Maria” na ubikacje i łazienki. Uczestniczył także w powstaniu innych obiektów sportowych na terenie gminy.

G. Wodarz -budowniczy z Bytomia, prowadził prace wykończeniowe przy niektórych obiektach na terenie Miechowic (szkoła III). W latach 30 pojawia się na terenie Bytomia nazwisko Franza Wodarza, który wznosił budynki przy dzisiejszej ulicy Andersa. Być może był to jego syn. Posiadał on własną firmę przy szosie Siemianowickiej. W 1930 roku w Miechowicach dla P. Rossy pracował budowniczy Franz Wodarz z Bytomia.

Anton Woznitza -budowniczy, który realizował zlecenia na terenie Miechowic w latach 90. XIX wieku.

Wygasch- znane są nazwiska kilku murarzy tym nazwisku, lecz o różnych imionach (ni

wiadomo czy jest to ta sama osoba lub dwie inne. Victor mistrz murarski, który w Zabrzu wybudował własną willę. J. Wygasch uczestniczył zaś otrzymywał liczne zlecenia na terenie Zabrza i Bytomia. Z jego osobą mamy do czynienia przy budowie Oberrealschule w Bytomiu (dzisiaj IV LO im. W. Sikorskiego) oraz kręgielni przy Wrocławskiej w 1890 roku.